Opracowano nową wersję projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, zwanego potocznie projektem ustawy o ochronie sygnalistów. W dniu 12 kwietnia dokonano jego publikacji na rządowej stronie. Dla przypomnienia, celem ustawy jest wdrożenie unijnej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. W niniejszym wpisie chcemy Państwu przybliżyć najważniejsze zmiany, których dokonano w porównaniu do poprzedniej wersji projektu.
Po pierwsze rozszerzono katalog osób, do których należy stosować ustawę. Po za wymienionymi w poprzedniej wersji projektu m.in. pracownikami, stażystami, wspólnikami, do wyliczenia dodano pracownika tymczasowego, praktykanta, funkcjonariuszy służb takich jak np. Policja, Straż Graniczna, Służba Więzienna, oraz żołnierza zawodowego.
Przykładowe wyliczenie działań odwetowych poszerzono o działania takie jak mobbing, dyskryminacja, spowodowanie straty finansowej, w tym gospodarczej lub utraty dochodu oraz wyrządzenie innej szkody niematerialnej, w tym nadszarpnięcie reputacji, zwłaszcza w mediach społecznościowych.
Podwyższono kwotę odszkodowania, o które ma prawo ubiegać się osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez zgłaszającego z kwoty nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę na kwotę w wysokości co najmniej przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, obowiązującego w dniu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.
Wyeliminowano z projektu ustawy pojęcie „pracodawcy”, którego zastąpiono pojęciem „podmiot prawny”. Równocześnie usunięto definicję pracownika. Ponadto wcześniej przepis stanowił, że regulacje dotyczące zgłoszeń wewnętrznych są obowiązani stosować pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników, natomiast obecnie został on zastąpiony zapisem o podmiocie prawnym, na rzecz którego pracę wykonuje co najmniej 50 osób. Jest to zatem istotna zmiana, gdyż wcześniej w danej organizacji należało brać pod uwagę jedynie osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, zaś obecnie również współpracowników czy zleceniobiorców.
We wcześniejszej wersji ustawy, podmiotem uprawnionym do przyjmowania zgłoszeń mógł być jedynie podmiot wewnętrzny, natomiast na kanwie obecnego projektu również może to być podmiot zewnętrzny.
Natomiast jeśli chodzi o podejmowanie działań następczych, dotychczas funkcję taką mógł pełnić niezależny organizacyjnie podmiot, a także podmiot wewnętrzny lub wewnętrzna jednostka organizacyjna, ale tylko gdy zachowają bezstronność. Obecnie zrezygnowano z podmiotu zewnętrznego – może to być zatem jedynie osoba bądź jednostka znajdująca się w strukturze organizacji.
Zatem w zakresie przyjmowania zgłoszeń możemy skorzystać z usługi outsourcingu, natomiast w zakresie podejmowania działań następczych nie jest to dopuszczalne, co stanowi odwrotność do regulacji zawartych w poprzednim projekcie ustawy.
Z projektu wykreślono zapis, przewidujący możliwość wprowadzania przez procedurę wewnętrzną dokonywanie zgłoszeń anonimowych.
Doprecyzowano również, iż konsultacje z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego mają trwać nie krócej niż 7 dni i nie dłużej niż 14 dni od dnia przedstawienia przez podmiot prawny projektu procedury wewnętrznej.
Procedurę wewnętrzną należy przedstawić osobie mającej świadczyć pracę już w okresie rekrutacji bądź w trakcie negocjacji poprzedzających zawarcie umowy, podczas gdy wcześniejsza wersja projektu traktowała jedynie o zapoznaniu z procedurą przed dopuszczeniem do pracy.
Znacznie skrócono też okres przetwarzania danych przez podmiot prawny – okres skrócono
z 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia do 15 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych, natomiast w zakresie przechowywania danych w rejestrze zgłoszeń z 5 lat od chwili przyjęcia zgłoszenia do 12 miesięcy od dnia zakończenia działań następczych.
Została dookreślona forma zgłoszenia ustnego – nagrywana albo nienagrywana linia telefoniczna lub inny system komunikacji głosowej lub poprzez bezpośrednie spotkanie. Takie zgłoszenie należy precyzyjnie udokumentować.
Złagodzono sankcje karne. Za brak procedury wewnętrznej albo doprowadzenie do tego, że ustanowiona procedura wewnętrzna narusza przepisy ustawy przewiduje się karę grzywny, podczas gdy wcześniej przewidywano nawet karę pozbawienia wolności. Ponadto dla osoby, która narusza poufność sygnalisty została przewidziana grzywna, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do roku – wcześniej była to kara 3 lat pozbawienia wolności.
Co jest z pewnością korzystne dla przedsiębiorców wdrażających wewnętrzną procedurę, to fakt, iż vacatio legis ustawy zostało wydłużone z 14 dni do 2 miesięcy. Natomiast podmioty, które były obowiązane wdrożyć procedurę do dnia 17 grudnia 2021 rok, mają 1 miesiąc na jej wdrożenie, czyli łącznie 3 miesiące od momentu ogłoszenia ustawy.
Na koniec należy podkreślić, że zmian w ustawie jest znacznie więcej, również w kontekście zgłoszeń zewnętrznych oraz ujawnienia publicznego, jednakże w niniejszym wpisie zostały przestawione te najważniejsze z punktu widzenia przedsiębiorców.
Z nową wersją projektu ustawy można zapoznać się tutaj.
